Serbest Radikaller ve Antioksidanlar Nelerdir?

Lokanta da çorbaya limon sıkarken limonun serbest radikallere karşı etkili olduğu bilgisi aklıma geldi. Sonra kendime sordum: "Yahu Eyüp, serbest radikallere karşı etkilidir. İyi, hoşta serbest radikal nedir?" İnsanın kendini ters köşeye yatırması böyle bir şey olsa gerek. Orada kendime cevap veremedim ama şimdi cevabı yazıyorum. Buyrunuz...

Efendim biz insanlar oksijene muhtaç mahluklarız. Bu oksijeni havadan alıyoruz -mu acaba? neyse...-. Hücrelerimiz oksijeni kullanarak enerji üretiyor. Nefes aldığımızda hücrelerimizdeki moleküller oksijenle reaksiyona giriyor. Buna "oxidative stress" deniliyor.

Oksijen metallerle reaksiyona girip(arabadakine benzer) pas oluşturuyor.. İşte bildiğimiz pasın bilimsel adı oxidation. Hücrelerimiz paslanıyor desek garip olurdu :) Bu paslanma her bir hücrede her an gerçekleşiyor. İsteyen paslanma desin, isteyen oksidasyon :) Gerçeği kabullenelim..

Biz daha çok "aging" olarak duymuşuzdur bu paslanmayı.. Hani anti-aging kremleri vs. vardır ya.

Hücrelerimizdeki moleküller oksijenle haşır neşir oldukça(reaksiyona girdikçeoksidasyon)) zamanla serbest radikallere dönüşürler(free radicals). Serbest radikal molekülü de bir moleküldür ama nasıl bir molekül? En az bir çift haline gelmemiş elektron bulunduran bir moleküldür. Düşünün ki sevdiğinizi size yâr etmediler... Dengesiz tavırlarda bulunabilirsiniz değil mi? Kötü bir örnek kabul ediyorum :) Bu moleküllere dengesiz, kararsız, istikrarsız, dönek artık nederseniz diyin...Ve yüksek derecede reaktiftirler.

İşte bu dengesiz moleküllei; hücrelerin etrafında dolaşarak güzelim, sağlıklı molekülleri bulurlar ve elektronlarını çalarlar. Alçaklaaaaaar... Başıboş mu zannettiniz onları he?

Bakın antioksidanlar geliyooor. Antioksidanlar da trilyonlarca hücremizi bu serbest radikallere karşı korumak için oluşturulan doğal biyokimyasal maddelerdir.

Serbest radikaller sadece nefes almakla oluşmuyor ne yazık ki. Dış etkenler de moleküllerin sapıtmasına neden olabiliyor(stres, toksinler, kimyasallar vs.)
Bunun yanında antioksidanlarımızı tüketen etkenlerde var. Sigara, tıbbı tedaviler, Tylenol(ilaç adı) gibi...

Serbest radikaller hücrelemizde oluşan ufak çaplı yangın gibidir. Bir serbest radikalin çıkardığı ufak çağlı yangına eğer itfaiye(antioksidanlar) müdahale edemezse giderek büyüyen yangın hücrelere, dokulara hatta organlara kadar varan ciddi zararlar verebilir.

Serbest radikaller hücre zarına, enzimlere, kan lipoproteinine, hücre zarlarındaki doymamış yağ asitlerine zarar verebilir bu da Kromozom ve DNA'larımızın zarar görmesine denktir. Bu zararlar da erken yaşlanma vb. etkilere yol açacaktır.

Neler yapmalıyız?

1. Öncelikle aldığımız kimyasalları sınırlandırmalıyız
2. Antioksidan açısından zengin besinleri tercih etmeliyiz.
3. Antioksidan ek besini(supplement) kullabiliriz. Özellikle vücumuzun daha fazla glutathione(Antioksidanların şahı)  üretmesine yardımcı olacak ürünleri seçmeliyiz.

Kaynak